Pambıq necə yetişdirilir?

Pambıq necə yetişdirilir, necə becərilir? Pambığa qulluq qaydaları nələrdir? Ən keyfiyyətli pambıq toxumlarının satışı.

gubre.az pambıqçıqla məşğul olan və ya bu sahəyə yönəlmək istəyən fermerlərimiz üçün çox faydalı ola biləcək material hazırlayıb.

Bu yazıda fermerlərimiz “pambıq necə yetişdirilir?” sualına tam ətraflı cavab tapa biləcək.

Azərbaycanın ən peşəkar pambıqçılıq mütəxəssisləri ilə məsləhətləşmələrlə hazırlanmış bu yazıda fermerlərimiz pambıq əkini ilə bağlı bütün prosedurləri birinci addımdan sonuncu addıma qədər izahlı qaydada öyrənəcək. Peşəkar mütəxəssislər tərəfindən hazırlanmış bu qaydalar toplusuna doğru şəkildə əməl edilməsi halında pambıq sahələrindən yüksək məhsuldarlıq əldə edilməsi qaçılmazdır.

Pambıq əkini ilə bağlı ilk addım

İlk olaraq, torpağın səpinə hazırlanmasından başlamalıyıq. Bunun üçün gübrəsəpənlə əraziyə ehtiyaca uyğun olaraq, ammofos və ya nitroammofos gübrələri verilir. Bir qayda olaraq, Aran bölgəsinin torpaqlarında pambıq toxumunun səpini zamanı hektara 200 kiloqrama qədər ammofos və ya nitroammofos gübrəsi tətbiq edilir, ancaq gübrə növünün və miqdarının təyin edilməsi üçün fermerlərimizə torpaq və su analizlərinin verilməsini qətiyyətlə tövsiyə edirik. Çünki yalnız torpağın və suyun özəlliklərini bilməklə, həmin torpağın ehtiyaclarını doğru müəyyən etmək mümkündür. Mineralların və üzvi elementlərin kasad olduğu torpaqlar verimsiz olduğu kimi, artıq miqdarda gübrələmə də torpağa ziyandır. Beləliklə, bu mərhələdə torpağa ammofos gübrəsinin verilməsi toxumların kök sisteminin daha sürətli inkişafına, bitkinin dayanıqlı olmasına şərait yaradır. Qeyd edilmiş məqsədlə fermerlərimiz Rusiya istehsalı olan "Evroxim", “Fosaqro” markalı ammofos gübrələrini və “Minudobreniya” markalı nitroammofos gübrələrini əminliklə təqtbiq edə bilərlər.

Pambıq əkiləcək torpaq sahəsinə gübrələrin səpilməsi üçün gubre.az fermerlərimizə yüksək texniki göstəricilərə malik “Gaspardo Zeno” və “Agrohasat” markalı gübrəsəpən aqreqatlarından istifadə etməyi tövsiyə edir. “Gaspardo Zeno” və “Agrohasat” gübrəsəpənləri gübrəni torpaq sahəsinin hər qarışına bərabər şəkildə yayır və gübrə itkisinə yol verilməsinin qarşısını alır.

Pambıq əkinində şumlama prosesi 

Yuxarıdakı birinci prosesi – torpağın gübrələnməsini tamamladıqdan sonra torpaq riperli və ya ənənəvi kotanla şumlanır. “Gaspardo” markalı “Pinocchio” riperli kotanları torpağın becərilməyən 45 sm dərinliyini partladır. Bu isə bitkinin kök strukturunun daha yaxşı inkişaf etməsinə yardımçı olur. “Gaspardo” markalı “Unico XS” dönərli kotanları isə torpağın nisbətən üst qatını şumlamaqla, sahəni əkin üçün tam hazır vəziyyətə gətirir.

Torpağın qış yatağına qoyulması nə deməkdir?

Şumlama prosesindən sonra pambıq əkiləcək torpaq sahəsi qış yatağına qoyulur. Qış yatağı dövründə torpaq sahəsi nəmişlik toplayır və əkin öncəsi hazırlığını tamamlamış olur. Arat - torpaqda ehtiyat su mənbəyi toplanması, pambıq cücərtilərinin vaxtında və düzgün şəkildə çıxması, ilk vegetativ inkişaf dövründə su tələbatının qarşılanması üçün vacib tədbirdir, qış və yaz aratı olmaqla 2 cürdür. Həm qış həm, yaz aratı şırımlarla keçirilməlidir. Bundan ötrü şumlanmış sahə suvarma şırımı çəkilməzdən əvvəl ağır mala və ya disk ilə işlənməlidir. Qış aratı üçün hektar başına 1300-1500 m3, yaz aratı üçün 1500-1800 m3 su istifadə edilir. Arat dövrü qış üçün dekabr-yanvar, yaz üçün martın ortalarından aprelin ilk 10 günlüyünə qədər yekunlaşmalıdır. Bu, səpin müddətinin başlanmasına qədər 7-10 gün yetişmə müddəti üçün kifayət edir.

Pambıqçılıqda səpsuvar prosesi 

Arat edilməyən sahələrdə səpindən dərhal sonra səpsuvar edilir. Səpsuvarın şırım və tirələrlə edilməsi daha effektivdir.

Pambıqçılıqda bitki dərmanlarından istifadə

Alaq otları ilə kimyəvi mübarizə nəzərdə tutulubsa, səpindən qabaq və ya səpindən dərhal sonra torpaq herbisidlərindən istifadə  edilməlidir. Bundan ötrü 10-15 sm şum qatı və ya dərin diskli becərmə zamanı, eləcə də, mala arası müddətdə, səpinə 10 gün qalmış hektara 300-400 litr məsariflə çilənməlidir.

Səpinlə birgə istifadə etdikdə hektara 300-400 litr su norması ilə “Pendimethalin 330EC”, “Fluemeturon 500SC”, “Prometrin 500” təsiredici tərkibli herbsidlərdən istifadə etmək olar.

Pambıq sahəsinin disklənməsi

Səpin öncəsi ərazi yenidən kotanla şumlanır və üzərindən disk çəkilir. “Gaspardo Unico XS” kotanları ilə təkrarşumlama prosesindən sonra “Gaspardo”nun “UFO-400” diskləmə aqreqatı ilə əkin sahəsində diskləmə həyata keçirilir.

Suvarma baxımından çətinlik yaşanan regionlarda torpaq qış yatağında gözləmə zamanı yetəri qədər nəmişlik qazanmayıbsa, son dəfə arat olunur və yenidən disklənir.

Pambıq toxumunun sahəyə səpilməsi prosesi

Pambıq toxumları pnevmatik toxum səpənlə 90 sm aralığı ilə səpilir. Fermerlərimizə tövsiyə edirik ki, toxum səpinini “Gaspardo MTR” markalı pnevmatik toxumsəpən aqreqatları ilə icra etsinlər. “Gaspardo”nun diskli pnevmatik toxumsəpənləri öz nəslinin ən yüksək texniki göstəricilərinə malikdir. Pnevmatik toxumsəpənlər torpağa toxumla bərabər eyni anda gübrə də səpə bilir. Aqreqatın üzərində səpin prosesinə nəzarətin asanlaşdırılması üçün xüsusi monitor quraşdırılıb, aqreqatın üzərində isə toxum və gübrə çənləri yerləşir.

Toxum seçimində gubre.az pambıqçılarımıza tam əminliklə yüksək məhsuldarlıq və keyfiyyət göstəricilərinə malik Türkiyə istehsalı May-344 və May-455 pambıq toxumu sortlarını tövsiyə edir. May-344 pambıq toxumu hər hektara 40-50 senterə qədər, May-455 sortu isə ortalama 50-56 sentner məhsul verir. Bu göstəriciyə görə May-455 toxumu ən qabaqcıl nəticələrdən birinə sahibdir. Aşağıdakı cədvəldə May-455 pambıq toxumlarının əsas üstünlükləri ilə tanış ola bilərsiniz:

Bunlardan başqa, ən yaxın rəqibindən 6-8 gün daha tez yetişdiyi üçün 1 dəfə az suvarma edilir. Yarpaq sayı digər sortlarla müqayisədə daha azdır, bu səbəbdən pestisid çilənməsindən daha yaxşı nəticə əldə edilə bilir və daha az pestisid sərf edilir. Budaqları daha az və qısa olduğu üçün pivot suvarma və dərmanlama sitemləri daha səmərəli çalışır. Az tüklü olduğu üçün məhsul daha təmiz yığılır, bu isə daha yüksək lif keyfiyyəti deməkdir. May-455 pambıq sortları az tüklü olmasına baxmayaraq, tüklü sortlar kimi quraqlığa davamlıdır.

Toxum səpinindən əvvəl dərmanlama proseduru

Beləliklə, toxumlar səpindən öncə zərərverici növlərinə uyğun olaraq müvafiq toxum dərmanları ilə (“Chlorpryfos-etyl 25WP”) dərmanlanmalıdır. Səpin zamanı torpaqda temperatur rejiminə ciddi əməl etmək lazımdır. Bundan ötrü aprel ayından etibarən torpaqdakı istilik mütəmadi ölçülməli, səpin aparmaq üçün 14-16 dərəcə C temperatur gözlənilməlidir. Səpin norması toxum keyfiyyətindən asılı olaraq, tüklü çiyidlər üçün 40-60 kg, tüksüz çiyidlər üçün 25 kg olmalıdır. Səpin dərinliyi strukturdan asılı olaraq 3-5 sm ola bilər.

Pambıq əkinindən sonra kultivasiya dövrü

İlkin çıxışlardan sonra yabanı otlara qarşı ilk kultivasiya olunur və ya kətmədən istifadə edilir. “Gaspardo”nun “KXY-4” model aqreqatları isə kultivasiya prosesini ən mükəmməl şəkildə tamamlamaq üçün ideal vasitədir. Kultivasiya çəkildiyi zaman azot yemləmə gübrəsi verilməsi çıxışların inkişafı və böyüməsini təşviq edir. Bu məqsədlə fermerlərimiz “Minudobreniya” azot gübrələrindən istifadə edə bilərlər.

Pambıq sahələrinə yemləmə gübrəsinin verilməsi

1-ci yemləmə gübrəsinin cərgə aralarında bitki kökboğazlarından 5 sm aralıya verilməsi məqsəduyğundur. Yemləmə gübrələrinin mənimsənilməsi torpağın nəmliyindən çox asılıdır. Torpaq nəmli olarsa, gübrənin fiksasiyası (mənimsənilməsi) daha tez baş verir. 2-ci kultivasiya nəmliyin saxlanması, alaq otlarına qarşı mübarizə məqsədi ilə gübrəli və ya gübrəsiz formada çəkilə bilər.

Torpağa azot gübəsi verilməklə torpağın və bitkinin təlabatına uyğun kultivasiya aparılır. Ümumilikdə, bitki 1m boy verənə qədər kultivasiya işləri görülür.

Azotlu gübrələr pambığın yerüstü hissələri, boyu və inkişafı üçün olduqca vacibdir. Yemləmə şəklində pambıq bitkisinə vegetasiya müddətində 4-5 əsl yarpaq fazasından başlayaraq, hektara 200-250kq təsiredici maddə hesabı ilə 2 dəfəyə verilə bilər. Orta hesabla hər yemləmədə 100-150kq ammonium nitrat (azot) gübrəsindən və ya ehtiyaca uyğun olaraq, karbamid gübrəsindən (150-200kq qədər) istifadə edilə bilər.

Yarpaqdan yemləmə gübrələri:

Bitkilərin 6 yarpaq fazasında 500 qr hesabı ilə Saxalin Qumatı, daraqlanma (qönçələmə) fazasından başlayaraq isə 2 həftədən bir hər dəfə 2kq olmaqla, NPK (nitroammofos 12:8:31) gübrəsi 200 litr su ilə qarışdırılaraq, çilənməldir. Zərərvericilərə qarşı istifadə edilən dərmanlarla birgə tətbiq edilə bilər.

Pambıq sovkasına qarşı dərmanlama 

Qollu dərmansəpənlər vasitəsiylə sofkaya qarşı dərmanlama prosesi aparılır və mexaniki üsulla pambıq kollarının başları vurulur ki, bitki gücünü qozalara versin. Xüsusi hava təzyiqli “Gaspardo Airdrop” dərmansəpən aqreqatı fermerlərimiz üçün bu proseduru icra etməkdə mükəmməl seçimdir. “Gaspardo”nun “Airdrop” markalı dərmansəpənləri dərmanları bitkinin bütün qatlarına və torpağın hər qarışına dəqiqliklə səpir.

Pambığın mexaniki ucvurması yerinə bitki boy tənzimlənməsi və daraqlanmanın artması üçün kimyəvi preparatlardan istifadə edilməsi tövsiyə edilir. Bu məqsədlə pambıq bitkisində istifadə edilən ən yaxşı tərkib “Mepiquat chloride” ana maddəli boy tənzimləyicidir. gubre.az Türkiyənin “Sunset Kimya” şirkətin istehsalı olan “Mepiquat chloride” tərkibli “Zey-back” dərmanını pambıqçılarımıza əminliklə tövsiyə edir. Preparatdan hektara 1-1,5 l/ha, (200 litr su ilə) istifadə etmək olar. Boy tənzimləyici preparat istifadə edildikdə, suvarma rejimi nəzərə alınmalıdır. Eyni zamanda preparatın tətbiqi mərhələli şəkildə 250 qr-dan (1 litrə tamam olana qədər) hər 10-14 gündən bir davam etdirilməlidir. Bu preparatı eyni zamanda sovkaya qarşı istifadə olunan preparatlarla qarışdırmaqla, birgə tətbiq etmək də mümkündür.

Pambığın yığım dövrünə az bir müddət qalmış yarpaq tökən və qozaların açılmasını sürətləndirən dərmanların tətbiq edilməsi mütləqdir. Bitkidə yetərincə qoza sayı olduqda və ilkin alt qozalar açıldıqda, bitkiyə öncə qozaların daha tez açılması üçün qollu dərmansəpən vasitəsi ilə “Artfonil”, daha sonra isə yarpaqların yaşılkən tökülməsi üçün “Artonil” çilənir. “Artonil” pambıq yığımından 10-14 gün əvvəl məhsula tətbiq edilir. Beləliklə, pambıq yarpaqları yaşıl formada tökülür, yarpaqların quruyub pambığa qarışmasının qarşısı alınır və pambıq liflərinin təmiz qalması təmin edilir. Dərman vasitələrinin yağışlı və 17 dərəcədən aşağı tempratur rejimində istifadəsi tövsiyyə edilmir.

Pambıq bitkisinin sahələrdən yığımı

Pambıq kombayn və daha sonra canlı işçi qüvvəsiylə tarladan yığılır. gubre.az fermerlərimizə yeni nəsil “Case” kombaynlarını böyük məmnuniyyətlə təqdim edir. Yeni nəsil “Case” kombaynları ölkəmizdə fəaliyyət göstərən kiçik pambıq təsərrüfatlarının ehtiyaclarına uyğunlaşdırılıb. “Case” kombaynları ölkəmizdə mövcud olan digər kombaynlardan fərqli olaraq 2 sıralıdır və bu özəlliyinə görə alternativi yoxdur. Kombaynın çəkisinin az və ölçüsünün yığcam olması səbəbi ilə sahələr arasında daşınması da çox rahatdır. Eyni zamanda, ölçü və çəkisinin digər rəqibləri ilə müqayisədə azlığı Case kombaynlarına sahələrdə daha yaxşı manevr etməyə də imkan verir. Bu üstünlüklər, həmçinin, “Case” kombaynlarının daha az yanacaq sərfiyyatına gətirib çıxarır ki, bu da digər kombaynlarla müqayisədə istismar xərclərinin az olması ilə nəticələnir. “Case” kombaynlarının ehtiyat hissələrinin kompakt və asan konstruksiyası isə onlara daha rahat və tez başa gələn texniki qulluq göstərilməsinə imkan yaradır. Kombaynın Azərbaycan fermelərinin ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmış olması pambıq yığımında səmərəliliyin artırılması ilə nəticələnəcək.

Pambıq çöplərinin sahədən təmizlənməsi

Tarlada qalan boş bitki qalıqları ya diskli mala ya da çöpdoğrayan vasitəsilə məhv edilir. “Gaspardo” markasına aid “Chiara” modelli çöpdoğrayan aqreqatı pambıq sahələrini növbəti əkin dövrü üçün tam ideal formaya salır və torpaq sahəsindəki bütün artıq detalları təmizləyir.

Fermerlərimiz pambıqçılıqda zərərli orqanizmlər və yabanı alaq otları ilə mübarizə qaydaları ilə də ətraflı tanış olmaq üçün BU YAZIDAN istifadə edə bilərlər.