AZ 
EN 
Bitkilərin sağlam və məhsuldar böyüməsi üçün onlara düzgün qida maddələri vermək lazımdır. Bu qida maddələrini təmin edən əsas vasitələrdən biri də gübrələrdir. Gübrə paketlərinin üzərində adətən müxtəlif nömrələr və hərflər görürük. Bəs bunlar nə mənaya gəlir?
Əgər siz bağban, fermer və ya sadəcə həyətyanı sahədə bitki yetişdirirsinizə, gübrənin tərkibini bilmək vacibdir. Çünki düzgün gübrə seçimi məhsuldarlığı artırır və bitkiləri daha sağlam edir. Gəlin, gübrə qablaşdırmalarının üzərində olan nömrələrin və hərflərin mənalarına baxaq.
Gübrə Üzərindəki Rəqəmlər Nədir?
Gübrə paketlərinin üzərində gördüyünüz nömrələr, məhsuldakı əsas qida elementlərinin faizini göstərir. Bu nömrələr adətən "N-P-K" kimi qısaldılır və bitkilərin əsas qida ehtiyaclarını təmin edir.
Gübrə paketlərində üç rəqəm görəcəksiniz, məsələn, 10-10-10. Bu rəqəmlər müvafiq olaraq azot (N), fosfor (P) və kaliumun (K) faizini göstərir. Yəni, 10-10-10 gübrəsində hər bir elementdən 10% var deməkdir.
NPK üç əsas qida maddəsini təmsil edir:
- N – Azot (Nitrogen)
- P – Fosfor (Phosphorus)
- K – Kalium (Potassium)
Bu elementlər bitkilərin böyüməsi üçün vacibdir və hər birinin özünəməxsus funksiyası var.
1. Azot (N) – Bitkilər üçün əsas qida maddəsi
Azot bitkinin yaşıl hissələrinin böyüməsini sürətləndirir. Xüsusilə yarpaqlı bitkilər və otlaq sahələri üçün azot əsas element sayılır. Əgər bitkiniz solğun və saralmışdırsa, bu, azot çatışmazlığının əlaməti ola bilər.
2. Fosfor (P) – Kök inkişafı və çiçəklənmə üçün vacibdir
Fosfor bitkinin kök sistemini gücləndirir və çiçəklənməni artırır. Xüsusilə pomidor, bibər və çiçəkli bitkilər üçün fosfor çox vacibdir.
3. Kalium (K) – Bitki sağlamlığını və məhsuldarlığını artırır
Kalium bitkilərin ümumi sağlamlığını qoruyur, xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır və meyvə keyfiyyətini yüksəldir. Kartof, pomidor və sitrus meyvələri üçün kalium çox vacib elementdir.
Azot, Fosfor və Kalium tərkibli gübrələr haqqında daha geniş məlumat əldə et.
NPK faizləri necə oxunur?
Gübrə paketindəki rəqəmlər bitkinin hansı qida maddəsinə daha çox ehtiyacı olduğunu anlamağa kömək edir.
Məsələn, 20-5-10 kimi bir gübrəni götürək:
- 20% Azot (N) – Yarpaq inkişafı üçün çoxlu azot
- 5% Fosfor (P) – Kök və çiçəklənmə üçün orta səviyyədə fosfor
- 10% Kalium (K) – Ümumi sağlamlıq və məhsuldarlıq üçün kalium
Əgər gübrənin üzərində 0-20-20 kimi bir yazı varsa, bu, azotsuz, lakin fosfor və kaliumla zəngin bir gübrədir. Bu, adətən çiçəklənmə və meyvə əmələ gəlməsini artırmaq üçün istifadə olunur.
Mineral şumaltı və torpaq gübrələrini gubre.az-dan əldə edin.
Bəs gübrə miqdarını necə hesablamaq olar? Əgər bir gübrə 10-10-10 yazısı ilə satılırsa və siz 10 kq gübrə alırsınızsa, onun içində:
- 1 kq azot
- 1 kq fosfor
- 1 kq kalium var deməkdir.
Buna görə də, torpağın ehtiyaclarına uyğun olaraq düzgün gübrəni seçmək çox vacibdir.
Gübrə Üzərindəki Hərflər
Bəzi gübrələrin üzərində NPK-dan başqa müxtəlif hərflər və işarələr də görə bilərsiniz. Bunlar əsasən mikroelementləri və xüsusi əlavələri bildirir. Mikroelementlər bitkilər üçün az miqdarda tələb olunsa da, onların sağlam inkişafı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Ən çox rast gəlinən mikroelementlər bunlardır:
- Ca (Kalsium) – Kök və hüceyrə divarlarının möhkəmlənməsini təmin edir.
- Mg (Maqnezium) – Xlorofilin əsas tərkib hissəsidir və fotosintez üçün vacibdir.
- S (Kükürd) – Zülalların və fermentlərin əmələ gəlməsinə kömək edir.
- Fe (Dəmir) – Yarpaqların yaşıl qalmasını təmin edir və xlorofilin sintezində iştirak edir.
- Zn (Sink) – Bitkinin hormon balansını tənzimləyir və toxum istehsalını artırır.
Əgər torpağınızda bu mikroelementlər çatışmırsa, uyğun tərkibli gübrələrdən istifadə etməlisiniz.
Xüsusi gübrələrdə istifadə olunan digər işarələr
Bəzi gübrələr xüsusi formulalarla istehsal olunur və onların üzərində fərqli işarələr ola bilər. Məsələn:
- "Slow-release" və ya "SR" – Tədricən həll olunan gübrədir və bitkilərə uzun müddət ərzində qida verir.
- "Water-soluble" və ya "WS" – Su ilə qarışdırılıb istifadə edilə bilən gübrədir.
- "Chelated" – Bitkilər tərəfindən daha asan mənimsənilən qida formasıdır.
Bu işarələri anlamaq, bitkiləriniz üçün ən uyğun gübrəni seçməkdə sizə kömək edəcək.
Gübrə Seçərkən Nələrə Diqqət Etmək Lazımdır?
Gübrə alarkən təkcə rəqəmlərə və hərflərə baxmaq kifayət deyil. Əsas məqam torpağın və bitkinin ehtiyaclarını anlamaqdır. Torpağın ehtiyaclarını dəqiq bilmək üçün torpaq analizi etdirmək vacibdir. Torpaq analizi sizə NPK və mikroelement səviyyələri haqqında məlumat verəcək və lazımsız gübrələmənin qarşısını alacaq.
Torpağınızda artıq fosfor varsa, daha çox fosforlu gübrə istifadə etmək mənasızdır və hətta torpağın balansını poza bilər.
Fərqli bitkilərin fərqli gübrələrə ehtiyacı var:
- Çiçəkli bitkilər – Fosfor tərkibli gübrələr tələb edir.
- Tərəvəzlər – Balanslaşdırılmış NPK tərkibli gübrələrdən faydalanır.
- Meyvə ağacları – Kalium və fosfora ehtiyac duyur.
- Çəmənliklər – Yüksək azotlu gübrələr çəmənləri canlı və yaşıl saxlayır.
Yəni "bütün bitkilər üçün eyni gübrə" prinsipi doğru deyil!
Gübrə Növü Necə Seçilməlidir?
Gübrə seçimi edərkən onun mənşəyini də nəzərə almaq lazımdır. Ümumiyyətlə, gübrələr iki əsas kateqoriyaya bölünür: üzvi gübrələr və kimyəvi gübrələr. Hər ikisinin özünəməxsus üstünlükləri və çatışmazlıqları var.
Üzvi gübrələr və onların üstünlükləri
Üzvi gübrələr təbii mənbələrdən əldə olunur və torpaq üçün uzunmüddətli fayda təmin edir. Bunlara aşağıdakılar daxildir:
- Kompost – Tullantı materiallarından hazırlanır və torpağın humus qatını zənginləşdirir.
- Heyvan peyini – Azot və digər qida maddələri ilə zəngindir.
- Yaşıl gübrələr – Torpağa qarışdırılan bitkilərdən əldə olunur və torpağın strukturunu yaxşılaşdırır.
Üzvi gübrələr bitkilər üçün təhlükəsizdir, torpaq mikroorqanizmlərini qoruyur və uzunmüddətli məhsuldarlığı artırır. Lakin onların təsiri kimyəvi gübrələrə nisbətən daha gec özünü göstərir.
Üzvi gübrələr və onların növləri haqqında daha geniş məlumat əldə et.
Kimyəvi gübrələr və onların təsiri
Kimyəvi gübrələr sənaye üsulu ilə hazırlanır və bitkilərə daha sürətli təsir edir. Onlar aşağıdakı növlərə bölünə bilər:
- Azotlu gübrələr (məs., karbamid, ammonium nitrat) – Bitkinin yarpaq və gövdə inkişafını sürətləndirir.
- Fosforlu gübrələr (məs., superfosfat) – Kök sistemini gücləndirir və çiçəklənməni artırır.
- Kaliumlu gübrələr (məs., kalium sulfat, kalium xlorid) – Bitkilərin xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır.
Kimyəvi gübrələr sürətli nəticə verir, lakin uzun müddət istifadə edildikdə torpaq strukturu və mikroorqanizmlər üçün zərərli ola bilər. Buna görə də, onları düzgün dozada və balanslı şəkildə istifadə etmək vacibdir.
Gübrəni Necə Doğru İstifadə Etmək olar?
Gübrənin düzgün istifadəsi bitkinin sağlamlığına və məhsuldarlığına birbaşa təsir edir. Əgər gübrələmə qaydalarına əməl edilməzsə, bitkilərə xeyirdən çox zərər verə bilər.
Gübrə miqdarı və tətbiq üsulları
Gübrənin miqdarı və tətbiq metodu bitkinin növünə və torpağın vəziyyətinə bağlıdır. Həddindən artıq gübrələmə bitkiləri yandıra və torpağın balansını poza bilər.
- Yarpağa tətbiq edilən gübrələr (foliar feeding) – Bitkilərin yarpaqları vasitəsilə mənimsənilən maye gübrələrdir.
- Torpağa qarışdırılan gübrələr – Quru gübrələr torpaqla qarışdırılaraq tətbiq olunur və zamanla həll olur.
- Damlama suvarma ilə gübrələmə – Xüsusilə böyük təsərrüfatlarda istifadə olunan və qida maddələrinin su ilə birlikdə verildiyi metod.
Ən yaxşı nəticə üçün bitkinin böyümə mərhələsinə uyğun gübrə tətbiq edilməlidir.
Gübrələmə zamanı edilən ümumi səhvlər
Bağbanların və fermerlərin tez-tez yol verdiyi bəzi səhvlər:
- Həddindən artıq gübrə istifadəsi – Bitkinin yanmasına və torpağın duzlanmasına səbəb ola bilər.
- Yanlış gübrə seçimi – Bitkinin ehtiyaclarına uyğun olmayan gübrə inkişafı zəiflədə bilər.
- Gübrəni səhv vaxtda tətbiq etmək – Səhv fəsildə və ya səhv mərhələdə gübrələmə gözlənilən nəticəni verməyə bilər.
- Suvarmanı nəzərə almamaq – Gübrələmə sonrası kifayət qədər su verilməzsə, gübrə bitkiyə fayda vermək əvəzinə torpaqda yığılıb qala bilər.
Gübrə istifadəsində balans və qaydalara əməl etmək hər zaman ən yaxşı nəticəni verəcəkdir.